Παρεκκλησια

Στην Κάτω Πόλη του Μυστρά, επί του λιθόστρωτου που οδηγεί στον ναό της Περιβλέπτου (παραπομπή) βρίσκεται ο ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου.Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό, με προεξέχουσα μεγάλη αψίδα στα ανατολικά και ενισχυτικά τόξα στις μακρές πλευρές του. Τυφλά αψιδώματα διαρθρώνουν τις επιφάνειες των τοίχων εσωτερικά. Μεταγενέστερος πλάγιος νάρθηκας αναπτύσσεται στα νότια, με πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο.Στο εσωτερικό δεν διακρίνεται σήμερα γραπτός διάκοσμος.Το παρεκκλήσιο αναστηλώθηκε κατά τα έτη 1953-54 από τον Α.Κ. Ορλάνδο. 

Στην Κάτω Χώρα του Μυστρά, επί του κεντρικού λιθόστρωτου μονοπατιού που συνδέει τη Μητρόπολη με τη Μονή της Περιβλέπτου, βρίσκεται ο ναΐσκος του Αγίου Χριστοφόρου.Είναι μονόχωρος ξυλόστεγος ναΐσκος, με τυφλά αψιδώματα να διαρθρώνουν τους πλάγιους τοίχους του. Στην ανατολική πλευρά προβάλλει η τρίπλευρη αψίδα του ιερού. Στο εσωτερικό κτιστό τέμπλο, αποσπασματικά σωζόμενο σήμερα, διαχωρίζει το ιερό Βήμα.Τα διατηρούμενα κατάλοιπα γραπτού διακόσμου ανάγονται στο β’ μισό του 14ου αιώνα. Τεχνοτροπικά παρατηρούνται αναλογίες με τον ζωγραφικό διάκοσμο της Περιβλέπτου (παραπομπή). Στο κτιστό τέμπλο διατηρείται τοιχογραφικός διάκοσμος των χρόνων της Οθωμανοκρατίας.Ο ναΐσκος αναστηλώθηκε, με αρκετά σφάλματα, μετά το 1953. 

Έξω από τα τείχη της καστροπολιτείας του Μυστρά, κοντά στη λεγόμενη πύλη της Μαρμάρας, βρίσκεται ο ναός του Αι-Γιαννάκη. Οικοδομήθηκε πιθανότατα ως ταφικό παρεκκλήσιο από την κυρά Καλή Καβαλασέα, η οποία απεικονίζεται μαζί με τα τέκνα της στο εσωτερικό.Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκέπαστο κτίσμα με ενισχυτικές ζώνες και τυφλά αψιδώματα στο εσωτερικό. Στα ανατολικά προβάλλει η μεσαία πεντάπλευρη αψίδα και δύο μικρότερες καμπύλες αψίδες για την πρόθεση και το διακονικό. Κτιστό τέμπλο διαχωρίζει το ιερό Βήμα από τον κυρίως ναό. Σε επαφή με τη νότια θύρα υπάρχει ημιυπόγειος τάφος, ενώ ένας ακόμη υπέργειος τάφος αποκαλύφθηκε εξωτερικά, στη βορειοανατολική γωνία. Δυτικά του παρεκκλησίου διαμορφώνονται δύο θαλαμοειδείς υπόσκαφοι χώροι, που πιθανότατα αποτελούσαν οστεοφυλάκια.Ο ναΐσκος είναι κατάγραφος. Οι τοιχογραφίες του αποτελούν έργο ποιότητας που έχει επηρεαστεί από τον διάκοσμο της νότιας στοάς του ναού της Οδηγήτριας (παραπομπή). Για τη χρονολόγησή τους έχουν διατυπωθεί απόψεις που τις τοποθετούν στο β’ μισό του 14ου ή στον 15ο αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση της Βρεφοκρατούσας Παναγίας με την κτητόρισσα Καλή Καβαλασέα, ως λαϊκή και ως μοναχή, και τα τέκνα της, Άννα Λασκαρίνα και Θεόδωρο Οδηγητριανό. Διακρίνονται και κατάλοιπα τοιχογραφιών των χρόνων της Τουρκοκρατίας.Ο ναός αναστηλώθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και το 1952 καλύφθηκε με νέο ημικυλινδρικό θόλο. 

Στο κάστρο, στην κορυφή του λόφου του Μυστρά, βρίσκεται δίδυμο παρεκκλήσιο, σε επαφή με το νοτιοδυτικό τμήμα της οχύρωσης. Διερευνητικές εργασίες έχουν τεκμηριώσει ότι το παρεκκλήσιο προϋπήρχε της οχύρωσης και άρα συνιστά το πρωιμότερο κτίσμα της καστροπολιτείας, με τα σημερινά δεδομένα.Αποτελείται από ένα επίμηκες μονόχωρο κτίσμα στα νότια, με ημικυκλική αψίδα, στο οποίο προσκολλήθηκε, σε επόμενη οικοδομική φάση, στα βόρεια ένα ακόμη μονόχωρο παρεκκλήσιο, ίδιου μήκους, καθώς και ενιαίος νάρθηκας στα δυτικά.Σπαράγματα του γραπτού διακόσμου έχουν διασωθεί, που μαρτυρούν ότι πρόκειται για τις παλαιότερες τοιχογραφίες της καστροπολιτείας. 

Νότια του συγκροτήματος του παλατιού και εγγύτατα στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα λουτρού της Οθωμανικής περιόδου διατηρούνται τα οικοδομικά λείψανα παρεκκλησίου. Πρόκειται για μονόχωρο ναό. Κτιστό θρανίο διατρέχει εσωτερικά τους τοίχους. Οι αψίδες του ιερού Βήματος εγγράφονται στο πάχος του ανατολικού τοίχου. Η μεσαία αψίδα εξωτερικά προβάλλει πολυγωνική και εδράζεται επί προβόλων. Παραστάδες διαρθρώνουν εξωτερικά τον βόρειο τοίχο. Στα νότια διαμορφώνεται μικρότερο ταφικό παρεκκλήσιο.Οι εσωτερικές επιφάνειες του παρεκκλησίου κοσμούνταν με τοιχογραφίες, εξίτηλες σήμερα στο μεγαλύτερο μέρος τους. Στον βόρειο τοίχο διακρίνονται μορφές στρατιωτικών αγίων, που ανακαλούν αντίστοιχες μορφές της Περιβλέπτου (παραπομπή), καθιστώντας εύλογη τη χρονολόγησή τους στο β΄ μισό του 14ου αιώνα.